55 Sekrete për një kompjuter më të sigurtë (Part 3)

Rrjetet



Duket e pabesueshme, por 95% e të gjithë problemeve të lidhjes me internetin mund të zgjidhen duke alternuar ruterin me modemin. Fikini të dy dhe pastaj ndizni vetëm modemin. Me t’u ndezur drita e tij, aktivizoni edhe ruterin.



Përdorni kriptimin
Ndoshta e keni dëgjuar edhe më parë, por ia vlen ta përsërisim: Aktvizoni gjithmonë opcionin e sigurisë pa tel që përmban ruteri. Kriptimi WEP (Wireless Equivalent Security) është forma më e vjetër (dhe më e dobët) e sigurisë. Mbrojtja e re (dhe më e fortë) quhet WPA (Wi-Fi Protected Access) dhe WPA-2, dhe është alternativa më e mirë në qarkullim për përdoruesit shtëpiakë.



Ndryshoni fjalëkalimin
Çdo ruter ka një fjalëkalim standard të famshëm, që përdoret për hapur faqen e konfigurimit të ruterit. Shumica e udhëzuesve të konfigurimit fillestar të detyrojnë ta ndryshosh, por jo të gjithë. Në raste si ky i fundit, sigurohuni ta ndryshoni vetë për të parandaluar që vizitorët e padëshiruar të konfigurojnë rrjetin tuaj.



Keni harruar fjalëkalimin e ruterit?
Nëse ju ka humbur apo e keni harruar fjalëkalimin e ruterit, mund të dilni nga telashet duke e kthyer ruterin në kuadrin standard. Për ta bërë këtë mbani shtypur për 30 sekonda butonin që ndodhet në pjesën e pasme. Më pas hidhini një sy manualit për emrin e përdoruesit dhe fjalëkalimin standard dhe ndryshojini të dy në faqen e konfigurimit të ruterit.



Përditësoni ruterin


Të gjithë ruterat përfshijnë qarqe të brendshëm të pajisur me udhëzime, të cilët përditësohen nga prodhuesi. Prodhuesit e ruterave zakonisht i përditësojnë produktet e tyre për të rritur performancën dhe për të zgjidhur problemet e sigurisë, prandaj këshillohet përditësimi i rregullt. Për përditësimet më të fundit kontrolloni faqen zyrtare të prodhuesit.







Optimizoni baterinë


Laptopët që përdorin Windows-in përfshijnë disa plane optimizimi për të maksimizuar kohëzgjatjen e baterisë, por, nga ana tjetër, mund të personalizoni edhe veçorinë e menaxhimit të energjisë së sistemit operativ (në Windows XP shkoni te Control Panel/Power Options; në Vista Control Panel/Mobile PC). Gradimi në ekstrem për opcionin e fikjes së ekranit, për modalitetin e gjumit (standby) apo të letargjisë (hibernate), do ta rrisë dukshëm kohëzgjatjen e baterisë.



Ruani (gjak)ftohtësinë
Laptopët mbinxehen për shkak të kasave të vogla dhe ventilatorëve mikroskopikë. Fatkeqësisht mbajtja e laptopit në prehër ia zë frymën sistemit të ventilimit, duke i përkeqësuar gjërat edhe më shumë. Për ta mbajtur temperaturën nën kontroll, merrni në konsideratë një mbajtëse laptopi, e cila ndihmon në procesin e ftohjes dhe nuk bllokon ventilatorët.



Rezervoni gjithçka
Lëvizja e vazhdueshme i vë në rrezik komponentët e kompjuterit dhe, për shkak mbartshmërisë, laptopët vuajnë shumë më tepër se desktopët për sa i përket prishjes apo thyerjes. Një nga komponentët më delikatë është disku i ngurtë, prandaj sigurohuni që të dhënat që keni në laptop t’i rezervoni në një disk të jashtëm, në një flesh apo në kompjuterin e shtëpisë. Disqet e ngurtë të jashtëm e lehtësojnë procesin e rezervimit të të dhënave, ndërkohë që jeni në lëvizje.



Kufizoni lidhjen
Nëse nuk jeni duke përdorur Wi-Fi, Blutooth apo lidhje të tjera pa tel, atëherë bëni mirë t’i çaktivizoni nëpërmjet butonit, nëse kompjuteri e përmban një të tillë, ose nëpërmjet komandës përkatëse, në mënyrë që të mos harxhohet bateria gjatë kërkimit të sinjalit. Një këshillë tjetër është edhe kufizimi i përdorimit të pajisjeve USB gjatë lëvizjes, pasi këto furnizohen me energji nga kompjuteri.



Zbehni pamjen në ekran
Komponenti që harxhon më tepër bateri në një laptop është ekrani i tij LCD. Për ta shtrydhur sa më shumë baterinë, ndërkohë që e keni spinën të hequr, mund të merrni në konsideratë uljen e ndriçimit të panelit deri në nivelin më të ulët që përballojnë sytë. Shumica e laptopëve përmbajnë një kombinim të tastave të funksioneve, madje në disa raste edhe një tast të dedikuar, për një reduktim në çast. (Ndriçimin mund ta rregulloni edhe te Control Panel/Display Settings).



Mbroni skedarët delikatë


Ndonjëherë të dhënat e ruajtura në kompjuter kanë një vlerë më të madhe se vetë kompjuteri. Megjithëse kjo s’mjafton për të ndaluar hakerat e sprovuar, kriptimi i skedarëve mund të mbrojë të dhënat tuaja nga një hajdut i zakonshëm laptopësh. Në XP dhe Vista mjafton të klikoni me të djathtën mbi një skedar apo dosje, të zgjidhni Properties dhe pastaj të hapni tabin General. Më pas klikoni butonin Advanced dhe klikoni në kutizën përbri “Encrypt contents to secure data” (Kripto përmbajtjen për të siguruar të dhënat).







Merrni një ruter
Nëse e keni të lidhur kompjuterin drejtpërdrejt me një DSL apo me një modem kabllor, ndoshta do të ishte e përshtatshme të çaktivizoni shkëmbimin e skedarëve. Montoni një ruter me mur mbrojtës të trupëzuar, midis kompjuterit dhe lidhjes me internetin, dhe aktivizoni opcionin port forwarding, i cili rrit shpejtësinë e një programi BitTorrent. Kjo, gjithashtu, ul mundësitë e futjes së paautorizuar së hakerave në kompjuterin tuaj.



Përdorni shfletuesin
S’keni pse shkarkoni një program të dedikuar për të përdorur BitTorrent-in. Drejtojeni shfletuesin e uebit te BitLet (www.bitlet.org ) dhe në kutinë përkatëse shkruani adresën URL të skedarit Torrent. Kjo qasje është e përsorur për ato raste kur nuk jeni duke përdorur kompjuterin e shtëpisë.



Përdorni një disk flesh
Nëse s’jeni kënaqur nga ndërfaqja kockë e lëkurë e BitLet-it, mund të përdorni programin e famshëm të BitTorrent, μTorrent (në ZERO DVD) në një disk flesh. Thjesht shkarkojeni programin në pajisjen USB dhe hyni prej aty në μTorrent.



Programoni ngarkimet dhe shkarkimet
μTorrent ju jep mundësinë të përfitoni nga veçoria Scheduler. Programoni ngarkesat dhe shkarkesat për orare të caktuar të ditës, gjatë të cilëve nuk e shfrytëzoni kompjuterin. Kjo siguron realizimin e operacioneve me shpejtësinë maksimale të Internetit. Për të konfiguruar skedulin shkoni te Options/Preferences/Scheduler.







Kushtojini rëndësi karriges







Qëndrimi i saktë gjatë punës në kompjuter është shumë i rëndësishëm, qoftë për shëndetin, qoftë për efektivitetin dhe efiçencën e punimit. Për t’i mbajtur këmbët në dysheme, krahët paralelë me tavolinën e punës, kokën lart dhe kurrizin drejt, investoni para në një karrige zyre cilësore. Nëse i keni këmbët e shkurtra, ose tavolinën e lartë, merrni në konsideratë edhe një mbështetëse për këmbët.



Hiqeni qafe shkëlqimin
Drita e ambientit emeton një shkëlqim që t’i lodh sytë kur bie mbi ekran. Për ta reduktuar dëmin, eleminojini dritat e shumta dhe montoni një abazhur tavoline. Gjithashtu, evitoni ekspozimin e ekranit përballë një dritareje të pambuluar. Në vend të kësaj, pozicionojeni monitorin pingul me dritaren dhe përdorni perde për të zvogëluar ditën që vjen nga jashtë.



Bëni ushtrime të herëpashershme
Pavarësisht se sa i përsosur nga ana egonomike mund të jetë vendi juaj i punës, trupi ka nevojë për shkëputje të rregullta nga qëndrimi ulur, shtypja në tastierë dhe lëvizja e parreshtur e miut. Programe si Strech Break (në ZERO DVD) ju njoftojnë rregullisht se kur duhet të bëni një pushim. Gjithashtu ky program ju instrukton se si të kryeni disa ushtrime të thjeshtë ndërsa rrini ulur.



Pozicionojeni saktë monitorin
Një monitor i mirëpozicionuar rrit produktivitetin. Sigurohuni që ekranin ta keni përballë dhe jo të anuar. Ngrijeni monitorin në mënyrë që pjesa e sipërme të jetë afërsisht në nivelin e syrit, pastaj rrotullojeni ekranin, që të mos vuani për të parë pjesën e poshtme të tij. Në fund, vendoseni monitorin një krah larg trupit tuaj. Ndërsa tastierën bëni mirë ta mbani aty ku ju arrijnë parakrahët, të cilët duhet të jenë paralel me dyshemenë, duke e mbajtur trupin drejt dhe bërrylat mundësisht të mbështetur në krahët e ndenjëses