PHP dhe MySQL - Programim dhe Koncepte

Autorët:
Betim Deva
Krenar Komoni

Hyrje
Mesiguri se jeni të njohur me HTML dhe me mënyrën se si zhvillohen web faqet të cilat informatat (tekstin) i ruajnë në mënyrë statike. Në web faqet statike, informatat shkruhen brenda kodit të HTML në mënyrë manuale (ang. hardcode). Tek këto web faqe, sa herë që kishim nevojë të ndryshojmë diçka, edhe vetëm një shkronjë të vetme në tekst, është nevojitur të bëhet ndryshimi i html skedarit në mënyrë manuale. Kjo mënyrë shpesh herë është e mundimshme dhe e papërshtatshme. Në këtë shkrim të shkurtër, do të bëjmë fjalë se si të arrijmë të bëjmë një web faqe dinamike, që do të thotë se teksti do të nxirret dinamikisht nga baza e shënimeve dhe do të shfaqet në shfletuesin e webit (ang. web browser) tuaj.
Esenca është që të krijohen skriptat të cilat do të lidhen për serverin e bazave të shënimeve dhe të nxerrin informatat e nevojshme. Ato informata do të futen në tag-at e caktuar të HTML dhe si të tillë, do të paraqiten në shfletuesin e klientit.

Në këtë shkrim, ne do të bëjmë fjalë për gjuhën skriptuese PHP dhe për bazen e shënimeve MySQL, të cilat së bashku bëjnë një kombinim perfekt sa i përket web aplikacioneve.

Çka është PHP?

PHP (www.php.net) është gjuhë skriptuese e dedikuar për të zhvilluar web aplikacione. PHP (PHP është shkurtese rekurzive e "Hypertext Preprocessor") është njëra ndër gjuhët më të përhapura skriptuese që janë të bazuara në burimet e hapura (Open Source). Interpreteri i PHP-së është i shkruar për shumë sisteme operative si Linux, Unix (duke përfshirë HP-UX, Solaris dhe OpenBSD), Mac OS X, Novel, OS/2, e Windows, që do të thotë se i njejti PHP kod do të ekzekutohet në të gjithë serverët e lartepërmendur pothuajse pa ndonjë ndryshim në te. Fuqinë më të madhe PHP e ka arritur në web aplikacione. Kompanitë më të mëdhaja që janë të bazuara në burimet e hapura kanë migruar apo janë duke migruar në PHP. Në këtë shkrim do të flasim prej perspektivës së Linux-it, edhe pse esenca është e njejtë për të gjitha sistemet operative. Ajo çka e bën PHP të perhapur është se mund të shkruhen aplikacione te vyeshme me më pak punë se gjuhët tjera që bëjnë punë të ngjajshme, si dhe numri i madh e bazave te shënimeve që i përkrah si: MySQL, PostgreSQL, mSQL, MS-SQL, Sybase, Oracle, ODBC, dBase etj.

Ekzistojnë 3 fusha ku PHP mund te përdoret.
Përdoret në web servera ku kodi ekzekutohet në server (ang. server side scripting) dhe klientit i kthehen rrezultatet si html ne shfletuesin e webit (ang. web browser).
Me PHP mund të shkruhen programe që do të ekzekutohen në "command line", d.m.th. e tëra qe na nevojitet është interpreteri dhe shelli. Një gjuhe skriptuese që është e përshtatshme për këtë punë është Perl.
PHP përdoret edhe për shkruarjen e aplikacioneve me grafike (GUI) që përdoren nëpër makina te klientëve. Aplikacionet e kryera janë multi-platformike që do të thotë se punojnë në shumë sisteme operative me pothuajse kurrëfare ndryshimi në kod. Për të bërë këtë nevojitet PHP-GTK shtesa. Megjithatë PHP përdoret shumë pak sa i përket këtij drejtimi.
Ne do të fokusohemi në fushën e parë, d.m.th.. do të perdorim PHP për të shkruajtur web-aplikacione.PHP është gjuhë interpretuese, që do të thotë se këtu nuk ka nevojë që kodi të kompilohet. Interpretimi i kodit bëhet nga interpreteri sa herë që ne e kërkojmë faqen.Që të testojmë programet e shkruara në PHP, na nevojiten:
Web serveri që e ka interpreterin ("PHP parser" si CGI apo modul i serverit, por zakonisht përdoret si modul) si dhe "web browser-i" (apo internet shfletuesi).

Interpreteri i PHP-së e interpreton kodin e shkruar në këtë gjuhe. Që ta thjeshtojmë esencën e kësaj gjuhe do të marrim një shembull bazik. Themi se e kemi një skedar me emrin index.php në web server. Nëse e kërkojmë këtë skedar përmes web-it (p.sh.. përmes protokollit HTTP): http://serverijuaj/index.php atëherë web serveri sendin e parë që do ta bën është ta shikon mbaresën që në këtë rast është "php". Menjëherë pas indentifikimit që tipi i skedarit është "php", serveri është i gatshëm ta interpretojë atë kod duke e përdorur modulin përkatës. Pasi që kodi interpretohet, të gjitha rezultatet (nëse ka) do të shfaqen në "web browser".

Pas ekzekutimit te këtij kodi nga serveri, në internet shfletuesin tonë do të shfaqet teksti "Tung KHG"


Kodet PHP:

Faktikisht funksioni "printf" e ka kryer punën e vetë në server dhe neve na ka dërguar vetëm "Tung KHG". Këtu është dallimi kyç i gjuhëve që ekzekutohen në server (si PHP) me ato që ekzekutohen në klient (si Javascript). Pra PHP bën të gjitha operacionet në server, dhe klientit ia dërgon vetëm tekstin e dëshiruar, ndërsa javascript ekzekuton të gjitha operacionet në anën e klientit. Të ndalemi këtu pak dhe të krahasojmë se çfarë të mira na sjellin gjuhët që ekzekutohen në server.

- Kodi është i centralizuar
- Kodi është i mbrojtur dhe klienti nuk ka qasje në te.
- Në server bëhen vendime se me çka të shërbehet klienti.
- Të gjitha ndryshimet që bëhen në kod, vërehen te të gjithë klientet në të njejtën kohë.
- Shumë i dobishëm për baza të shënimeve

Gjuhët që ekzekutohen tek klienti siç është javascript nuk i përkahin këto mundësi sepse kodi shkarkohet tek klienti dhe i gjithë ekzekutimi bëhet në "web browserin" e klientit.

Sa i përket sintaksës, PHP sintaksën e huazon prej gjuhëve si C, Java e Perl. Nëse keni punuar më herët në C me gjërat bazike, llogariteni se 60% të PHP e zotëroni.

Të shohim një shembull të thjeshtë.
index.php
-------------------------------------

Kodet PHP:

Koka

$a = 3;
$b = 5;
$c = $a + $b;
echo "$a + $b = $c";
?>


Pas ekzekutimit të mesipërm, në "web browserin" (shfletuesin) tuaj do të paraqitet 3+5=8, apo nëse shikoni burimin e kësaj php faqeje (në shfletuesin tuaj bëni "view source"), ju do të shihni:

index.php tek klienti
-------------------------------------

Kodet PHP:

Koka

3 + 5 = 8



Kjo ishte sa për të dhënë një ide se çfarë bën PHP.
Ne do të supozojmë se ju veç keni punuar me ndonjë gjuhë tjetër programuese kështuqë më poshtëë do të njihemi shkurtimisht me kodin e php.

Çdo kod i php-së duhet futur brenda "tag-ave"


Kodet PHP:

, apo nëse planifikojmë që ta integrojmë PHP në XML atëherë kodin e fusim në mes të "tag-ave"

PHP është "case-sensitive" d.m.th.. variabla $emri është e ndryshme nga $Emri;
Sikur edhe C, PHP-ja i injoron hapësirat e zbrazëta (hapësirat, rreshti i ri, tab-at) në mes komandave.
Komentet e rreshtit në PHP bëhen me "//"
Komentet që perfshijnë me shumë rreshta futen në mes të "/*" dhe "*/"